Het zal u niet ontgaan zijn: Kultuurklutser publiceert nogal wat voorbeelden van waar (cultuur)clustering op een (financiele) strop is uitgelopen.
In een aantal reacties op deze site worden echter ook een aantal “succesvolle” cultuurclusters genoemd en als voorbeeld aangevoerd van hoe het geplande cultuurcluster in Zaanstad juist kan slagen.
Zo noemt Erwin Kruyzer in zijn reacties bijvoorbeeld de combinatie van Schouwburg De Meerse en Poppodium Duycker in Hoofddorp, De ECI Cultuurfabriek in Roermond en poppodium Gebouw-T.
De Gemeente Zaanstad zelf noemt, sinds hun werkbezoek aldaar, Het Energiehuis in Dordrecht graag als voorbeeld van een succesvol cultuurcluster.
Inderdaad wekken de genoemde organisaties met hun websites, programmering en bezoekersaantallen naar buiten toe een uiterst positieve indruk en het is er vast vaak gezellig.
Helaas biedt dat nog geen garantie voor succes…
Wat speelt er zich werkelijk tussen de coulissen af?
Het Energiehuis
Het Energiehuis is een verbouwde Energiecentrale waar de organisaties Bibelot (pop-podium), de Popcentrale (popschool, oefenruimtes en studio), ToBe (cultuureducatie in de breedste zin des woords, zeg maar de Fluxus van de Drechtsteden), de theatergroep Hollands Diep, Grand Café Kothinsky en de theaterprogrammering en verhuur van Het Energiehuis zelf zijn geclusterd. Het gebouw huisvest meerdere concert-, theater- en popzalen, leslokalen, studio’s, ateliers, vergader- en loungeruimten en een grand café.
Bibelot heeft door de verhuizing een grote “Main Stage” voor 800 bezoekers bij en kan daarmee (eindelijk) wat grotere, populaire bands programmeren. Die trekken ook bezoekers van buiten Dordrecht. Daarmee kunnen ze de verlieslijdende “Power Stage” voor de kleinere en alternatievere bandjes en maximaal 400 bezoekers dan weer bekostigen.
Deze “Power Stage is qua afmetingen en capaciteit trouwens goed vergelijkbaar met wat er ooit voor het nieuwe pop podium van De Flux in “de Zaanse Huiskamer” bedacht is. Maar dat is vanwege de kosten inmiddels alweer naar beneden bijgesteld naar …. maximaal 400 bezoekers (lees ook verderop wat daar de consequenties van zijn)!
De herbestemming (verbouwing) van het Energiehuis in Dordrecht heeft volgens een artikel op De Architect inclusief installaties maar liefst € 23.500.000,- exclusief btw gekost.
Daar hebben ze dan wel twee theaterzalen, twee popzalen, een grand café en een Muziekzaal, een uitgebreide hoeveelheid leslokalen, oefenstudio’s en popoefenruimten; kantoren, verhuurbare ruimten en de repetitieruimte voor Hollands Diep voor teruggekregen.
Dat lijkt me toch iets meer waar voor je geld, dan 1 popzaal, 2 filmzalen, 1 radio studio, leslokalen, oefenstudio’s, kantoren en een fietsenstalling voor een slordige € 30.000.000 (dus € 7.000.000 meer) op de (voorlopige) begroting voor de Zaanse Huiskamer…
Al sinds maart 2014 is echter bekend dat het Energiehuis structureel 450.000 euro verlies lijdt, dat dit jaar nog kan oplopen tot 800.000 euro. Zie het artikel “Cultuurcluster Energiehuis Dordrecht diep in de rode cijfers”
Was de gemeentelijke delegatie hier niet van op de hoogte gebracht bij hun “rondje” langs andere cultuurclusters, waaronder ditzelfde Energiehuis?
Is dit (of eigenlijk deze trend) niet duidelijk geworden tijdens de (duur betaalde) onderzoeken naar de financiële haalbaarheid van ons cultuurcluster?
Het waren zeker al bekende feiten toen onze wethouder Dick Emmer, tijdens de discussie in De Fabriek over ons cultuurcluster, het Energiehuis nog als voorbeeld van een geslaagd cultuurclustering noemde…
Inmiddels blijkt ToBe zelfs met 3,5 miljoen van een faillissement te moeten worden gered…
Dan even naar de voorbeelden van Erwin Kruyzer. Die ken ik niet van binnen-uit, dus heb ik gewoon maar wat informatie op internet opgezocht.
Podiumorganisatie Haarlemmermeer
De Schouwburg De Meerse was bij de oplevering in de jaren ’80 een toonbeeld van moderne techniek. Ik ben er in mijn tijd als theatertechnicus vlak na de opening geweest. Vooral het (toen al) processor gestuurde akoestische systeem was indrukwekkend. Nog indrukwekkender was dat je ondertussen in de zaal gewoon de afwasgeluiden uit de keuken kon horen…
Verder vond het er maar een saaie boel. Dat vonden anderen blijkbaar ook dus werd het tussen 2008 en 2010 verbouwd.
Een artikel op de website van AV-lighting vermeldt daarover:
“Begin 2008 kon gestart worden met de verbouwing.
In de tussenliggende periode werden de voorstellingen gegeven op een tijdelijke locatie: een tent van de boer, die was ingericht als een volwaardig theater.
Cultuurgebouw de panden van schouwburg de meerse en het kunsten cultuurcentrum pier k, dat op dezelfde plek was gelegen, maken nu onderdeel uit van het nieuwe cultuurgebouw, waarin verder de hoofdvestiging van de openbare bibliotheek en poppodium duyker zijn gevestigd.
Het pand is ontworpen door architectenbureau kraaijvanger urbis.
Met de bouw van het cultuurgebouw is schouwburg de meerse uitgebreid met een nieuwe vlakke vloer zaal met 280 stoelen en een groter theaterrestaurant.
Daarnaast heeft de grote zaal een nieuwe trekkenwand en 500 nieuwe stoelen gekregen.
Een zaal die ontworpen is als een compact intiem theater, voornamelijk voor toneel, musicals en opera.
de totale bouwkosten bedroegen zo’n €45.507.200,-.”
Vijfenveertigeneenhalf miljoen voor een verbouwing. Ga er maar aan staan…
Nu ben ik absoluut geen financieel expert, maar heb wel even het jaarverslag 2014 Podiumorganisatie- De Meerse / Duycker er op nageslagen. Daarin vinden we o.a.:
In 2014 zijn Podium Duycker en Schouwburg De Meerse een totale juridische fusie aangegaan. Hierdoor ontstond een nieuwe podiumorganisatie die in 2015 de statutaire naam zal krijgen Podiumorganisatie Haarlemmermeer. Hierbinnen blijven de brands, de merken leidend.
Het aantal voorstellingen en bezoekers van De Meerse is nagenoeg gelijk aan 2013. Podium Duycker maakte een (te) forse stijging van zijn programma door terwijl het bezoekersaantal minder hard steeg. Per saldo realiseerde de nieuwe podiumorganisatie 810 producties en activiteiten die 127.104 bezoekers trokken. Hiermee voldoet de podiumorganisatie ruimschoots aan de prestatieafspraken die met de Gemeente zijn overeen gekomen. Het aantal voorstellingen van De Meerse was met 398 precies gelijk aan 2013. De stijging met 101 producties ten opzichte van 2013 is geheel gerealiseerd door Duycker en Artquake terwijl het aantal bezoekers ‘slechts’ met 3.000 steeg. Een
ongunstige verhouding die in 2015 wordt bijgesteld.
totale lasten 6.419.538
totale baten 6.014.991 waarvan subsidies Gemeente Haarlemmermeer 4.323.878
Ondanks die flinke subsidie is het Exploitatieresultaat: – 404.547 (4 ton tekort dus)
Voorts:
“2. Continuïteit
De ECI cultuurfabriek
Ik heb altijd gedacht dat de ECI een boekenclub was, maar volgens Wikipedia is het (ook) een cultureel centrum aan de Roer in Roermond.
“In december 2009 startte de herbestemming van de monumentale fabrieksgebouwen van de ECI (Electro Chemische Industrie) in Roermond. ECI Cultuurfabriek heeft in september 2012 het pand in gebruik genomen. Een aantal culturele activiteiten van Roermond zijn gevestigd onder één dak, activiteiten als theater, popmuziek, tentoonstellingen, kunst- en cultuureducatie en een grand café. Daarbij heeft restaurant One – met een Michelinster – zich gevestigd in ECI Cultuurfabriek.”
Ook hier wat cijfers uit het ECI CULTUURFABRIEK Jaarverslag 2013 (die van 2014, het eerste jaar na clustering, vond ik helaas niet)
Subsidie Roermond Overige 124.618
Terecht vraagt Dichtbij Roermond dan ook of het ECI nog we bestaansrecht heeft.
En dat betreft alleen nog maar de exploitatie. De echte (ver)bouwkosten heb ik tot nu toe nog niet kunnen achterhalen, maar wel dat de gemeente het gebouw na de verbouwing voor 5,5 miljoen van de ontwikkelaars heeft overgenomen. Dat is in elk geval aanzienlijk minder dan de 30 miljoen die de gemeente Zaanstad kwijt denkt te zijn aan de bouw van de Zaanse Huiskamer.
Gebouw-T
Wikipedia vermeldt over Gebouw-T:
Gebouw-T is een poppodium in Bergen op Zoom, gelegen aan het Wilhelminaveld. Het poppodium beschikt over een zaal met een capaciteit van 650 bezoekers, een professionele studio met twee opnameruimtes en twee oefenruimtes. Het is gehuisvest in een voormalige monumentale manege welke ook de naam Gebouw-T droeg.
Het gebouw is ontworpen door Versseput Architecten. In het vierde kwartaal van 2010 werd de voormalige monumentale manege verbouwd, waarna op 20 januari 2011 de opening van het poppodium plaatsvond.
Elk jaar met het Hemelvaart organiseert de zaal een gratis toegankelijk openluchtfestival op het Wilhelminaveld, genaamd Op De T. Sinds 2012 organiseert Gebouw-T jaarlijks de T-Strijd bandwedstrijd, waarbij bands uit West-Brabant, Zeeland en Antwerpen studiotijd of optredens kunnen winnen.
Sinds 1 januari 2013 heeft Gebouw-T de status Kernpodium B van het Fonds Podiumkunsten. In 2014 werd deze status opgeschroefd naar Kernpodium A.
In 2014 zette Gebouw-T als eerste poppodium in Nederland de stap om biobased technology en biobased art door te voeren in de bedrijfsvoering.
Wat is dat eigenlijk, een kernpodium?
Uit het regelingsprogramma subsidies van het Fonds Podiumkunsten blijkt:
Voor de status van Kernpodium A is het terugschroeven van de geplande capaciteit van 500 naar 400 bezoekers, zoals nu voor De Zaanse Huiskamer bedacht is, dus wellicht niet zo’n goed idee …
Sla het regelingsprogramma er zelf op na als je wil weten wanneer een concert subsidiabel is en wat de hoogte van de subsidies zijn (zo te zien maximaal de helft van de gage, tot 1500,-).
Dan het Jaarverslag gebouw-T 2013 (ik kon online helaas geen actuelere vinden).
Hierin ontbreekt een financieel verslag. Wel wordt vermeldt dat ze een positief resultaat hebben gedraaid van (slechts) 2.873.-
Ik kan uit het verslag niet opmaken hoeveel subsidie ze hebben opgestreken, maar als kernpodium zit daar op zijn minst subsidie van het Fonds voor Podiumkunsten bij .
Ook blijkt uit het verslag dat ze (noodgedwongen?) voornamelijk op vrijwiligers draaien:
De Conclusie 2013 vermeldt naast veel positieve- ook een aantal zorgwekkende zaken:
In vergelijking met andere Nederlandse poppodia zijn de kosten voor huisvesting en techniek voor Gebouw-T twee maal zo hoog
Weinig personeelslasten en een te smalle personele basis, ook in relatie met het onderwijs. Te weinig fte’s voor de basis van een professionele organisatie met name voor techniek, maar ook voor marketing en pr. Indien er iemand uitvalt door bijvoorbeeld ziekte zal dit een grote weerslag krijgen op de organisatie.
UIt De Architect, Poppodium in Bergen op Zoom blijkt:
Gebouw-T is een “getransformeerde” voormalige militaire manege in het centrum van Bergen op Zoom
Bouwsom excl installaties € 2.700.000,-.
Dat is dus wel effe een slordige €27.300.000 minder dan de €30.000.000 voor De Zaanse Huiskamer….
Meer “succesvolle” voorbeelden
Al met al blijkt dat clusteren van cultuur dus helemaal geen garantie voor succes. Vooral in financieel opzicht niet.
Met dank aan de tips van o.a. Hans Kuyper hieronder nog wat interessante – maar helaas schrijnende voorbeelden.
- In Venray hebben ze daarom zelfs (tijdig) de stekker uit de plannen voor een cultuurhuis getrokken
- In Oldambt heeft de gemeente op het laatst nog maar even 3 miljoen bijgelegd om het cultuurhuis in Winschoten afgebouwd te krijgen
- Wel gerealiseerd, maar niet gelukt: Het Groninger Cultuurhuis Grand Theatre stevent af op een failissement
- In Alphen aan de Rijn reageerde men om het Cultuurhuis een stille dood te laten sterven. Na jaren van voorbereiding heeft de coalitie 2014-2018 de plannen ook afgeblazen
- Ook In Katwijk denken ze er nog eens over na.
- In Rotterdam bleken de plannen voor Cultuurhuis Hoogvliet volgens een officieel rapport van de rekenkamer totaal onhaalbaar
- Ook totaal onhaalbaar bleken daar de plannen voor het Collectiegebouw
- In Amersfoorst slorpt het KAF het cultuurgeld op
- In Utrecht heeft TivoliVredenburg miljoenen extra subsidie nodig
- In Purmerend zit nu ook Poppodium P3 in de financiële problemen
- In Arnhem heeft Rozet alweer moeten bijlenen
Wellicht kent u zelf nog meer voorbeelden? Reageer of laat het ons weten!
En Zaanstad?
Heel interessant is de Begroting Gemeente Zaanstad 2013 – 2016
Daaruit blijkt dat de totale subsidie voor cultuur in Zaanstad 2016 begroot is op € 9.359.000
Daarvan zou zijn voor:
- De Fabriek: € 167.000
- De Bieb: € 4.106.000
- De kade (nu dus De Flux): € 89.000
- Fluxus: € 1.805.000
Dat is dus bij elkaar al minimaal € 6.176.000 voor de te clusteren en te verhuizen instellingen.
Zaanradio wordt in de begroting wel genoemd als te subsidieren, maar blijkt in het document vervolgens nergens te zijn begroot.
Babel en Raaz, die ook zouden moeten verhuizen naar het cultuurcluster, trouwens ook niet..
Hoe dan ook, dan zou er dus aan subsidie voor alle andere culturele organisaties en initiatieven (w.o. nieuwe) in heel Zaanstad maar € 3.183.000 (dus nog geen derde van het totale subsidie budget voor cultuur) over blijven.
Het jaarlijkse exploitatietekort van het cultuurcluster is echter inmiddels bij voorbaat alweer begroot op ca. € 450.000.
Cultuurclusters met viereneenhalveton exploitatietekort. Het lijkt waarachtig een trend te zijn…
Ik had van de gemeente begrepen dat het clusteren van cultuur juist geld op zou leveren, om weer leuke culturele dingen van te kunnen doen.
“Gelukkig” heeft de gemeente heeft in elk geval beloofd er de eerste 3 jaar garant voor te staan.
1 X raden uit welk potje dat zal moeten komen…(!)
Peter
Peter
Je hebt willens en wetens koeien vergeleken met paarden. Je dreunt dingen op totaal uit het verband gerukt. Zaandam gaat helemaal geen 30 mille kosten. Lees de stellingen elders van ties nog maar eens door. En dan heb je zomaar wat vluchtige dingen gegoogled. De negatieve dingen eruit gequoted en hier neergeplempt. Terwijl in dezelfde Google results er over de door jou genoemde gebouwen alleen maar positief nieuws naar voren komt. Gebouw T, ECI, Amstelveen, Dordrecht, Winschoten zijn door te clusteren juist in bezoekersaantallen omhoog geschoten! als daar niet was geclustert dan hadden individuele partijen het loodje gelegd. Nu kom jij notabene als it’er in een gebouw zonder werkelijk met een gezond verstand van zaken naar de inhoud te kijken. Blijf lekker in je vakgebied. Amateur econoom
Erwin, ik geef direct toe dat ik een geen econoom ben. Niet eens een amateur.
En mogelijk heb je ook gelijk dat (een aantal van) die gecclusterde instellingen er juist wel op vooruit zijn gegaan.
Maar de feiten over het Energiehuis heb ik daar gewoon van het personeel en het management vernomen.
De resultaten uit de jaarverslagen van o.a. jouw voorbeelden spreken voor zich: heel veel cultuurclusters leiden structureel verlies.
Natuurlijk strooien de instellingen niet met slechte cijfers in het nieuws of op hun websites, die immers bedoeld zijn om er publiek heen te krijgen. En als je zo afhankelijk bent van subsidie…
Wat de (veronder?)stellingen van Ties betreft, ik lees nergens waar die op zijn gebaseerd en waarom jullie iets anders roepen dan de gemeente zelf doet.
Subsidie afhankelijk?
Geld wat in een gebouw geïnvesteerd word en later weer terug vloeit in de gemeentekassen? Je vergeet voor het gemak even dat al die clusters publieksinkomsten hebben. Je vergeet spoorslags te melden dat een aantal van die clusters gewoon kostendekkend draait. En je meld niet dat het bij de meerderheid om eenmalige investeringen ging. Dit ipv structurele subsidies. Al die clusters scheer he zomaar even onder een kam als zijnde bodemloze geldputten. Daarmee verklaar je al die echte economen die erop hebben gezeten voor gek?
Het loopt trouwens niet meer zo jullie petitie zie ik. Ik denk toch echt dat jullie een niche zijn. Bovendien zijn jullie met deze actie koren op de molen van levensgevaarlijke partijen als POV en PVV. Als die in de raad zieltjes winnen over 3 jaar dan is het helemaal gedaan met de Zaanse cultuur. Tel daar bovenop dat de gelden die nu ter beschlkking komen voor het daadwerkelijk op de kaart zetten van zo’n cultureel unicum een eenmalig ding is. Dus stel dat jullie dit winnen.. Stel.. Dan gaan de geserveerde gelden niet meer naar cultuur. Dus jullie winnen hier helemaal niets mee
Hoezo is onze actie nou weer koren op de molen van de POV en de PVV?
De PVV zit helemaal niet in de raad en de POV is inderdaad (al lang) tegen, maar wat is daar nou levensgevaarlijk aan?
En wat bedoel je met “ter beschikking komen”. Die 30 miljoen (of meer) moet er zelfs bij worden geleend en (met rente uiteraard) worden terug betaald.
We roepen juist dat dat geld beter aan cultuur dan aan stenen kan worden besteed.
En het gaat er helemaal niet om dat WIJ winnen. Het gaat om het behoud (en verdere ontwikkeling) van cultureel Zaanstad.
Kom op Erwin, vrijwel alle culturele instellingen zijn (mede) afhankelijk van meerdere subsidies en fondsen, elk jaar weer, dus in die zin kan je best van structureel spreken. Daar is op zich ook niks mis mee, dat is inherent aan cultuur…
Natuurlijk hebben ze ook publieksinkomsten, maar die zijn vrijwel nergens kostendekkend. Tenzij je genoegen neemt met voornamelijk commerciele en populaire programmering.
En over dat terugvloeien naar de gemeente hebben we het al gehad. Het pand van filmtheater De Fabriek en de grond waar het op staat is (nog) eigendom van de gemeente. Hun subsidie gaat op aan de huur, maar vloeit zo inderdaad terug naar de gemeente. Misschien is dat in het geval van Fluxus en de Bieb ook wel (deels) het geval, dat weet ik eerlijk gezegd niet. In het Cultuurcluster wordt het in elk geval anders. De huren worden veel hoger, de grond blijft van de NS en de exploitatie wordt gezien de risico’s mogelijk zelfs uitbesteed.
Ik verklaar niemand voor gek, maar vind wel dat het enorme bedragen waar het hier om gaat beter besteed kunnen worden.
Nogmaals, ik ben hardstikke voor een goed (bereikbaar) poppodium, maar niet voor 30 miljoen of meer, ten koste van zoveel andere culturele initiatieven. Er staat of komt genoeg leeg in Zaanstad dat voor veel minder geld net zo functioneel verbouwd kan worden en een succes kan worden.
beste Peter, wat ik in mijn hoofd en hart allang wist heb je nu nog eens met cijfers en omstandigheden bevestigd. Duidelijk uit jouw verhaal komt het drama naar voren waar een in 2002 genomen initiatief van de Gemeente Zaanstad op uit zal draaien: een Cultuurcluster als financieel en inhoudelijk schip van bijleg, waarvan de consequenties op langere termijn niet te overzien zijn!
Het is te hopen dat de twijfelaars binnen onze volksvertegenwoordigers zich dit verhaal ter harte zullen nemen!
Jan de Bruin